busraylmz555@gmail.com

Samsun Halk Oyunları

SAMSUN YÖRESİ HALK OYUNLARI

1924 Yılında Mübadele antlaşması sonucunda ilimize yerleşen mübadillerin yöremiz oyunlarına çok geniş ve büyük etkisi bulunmaktadır. Her düğünde her asker uğurlamada da bu açıkça görünmektedir.1924 senesinde 10.000 olan Samsun ilimizin nüfusu Mübadillerin yerleştirilmeleri ile aynı yıl 48.000 civarına gelmiştir. Bu demek oluyor ki ilimizde 80 senedir yerleşik bir mübadil kültürü bulunmakta ve bu da Halk Oyunlarımıza yansımaktadır. Ancak yöremiz oyunları içinde mübadil oyunlarına yer verilmemekte ama Samsun Mübadil Oyunları adı altında bu oyunlar toplanmaktadır. Burada da bir oyunun o yöreye ait olması için halka ait olması, müziğinin anonim olması ve zaman içinde yaygın olması tezine mübadil oyunlarının tamamen uyması ve yöre oyunlarının dışında bırakılması da bir çelişki yaratmaktadır. Bunun sebebi de yerli oyunlarımızın karakteristik özellikleriyle mübadil oyunlarının arasında büyük farklılıklar olması yatmaktadır.

Yöremiz oyunlarına etki eden başka göçlerde bulunmaktadır. Bu göçlerden en önemlilerini sıralayacak olursak;

·  1863–1866 yılında Kafkasya’dan zorunlu göçe tabi tutulan Türk kökenli Gürcüler ile Müslüman Çerkezler samsun Merkez İlçe, Dere köy, Kurupelit, Çarşamba, Kavak ve Terme’ye yerleşmişlerdir.

·  1917 öncesi, 1. Dünya Savaşı sırasında Rus istilası sonrası göç edip gelen Rize, Artvin ve Trabzonlular ağırlıklı olarak Samsun Merkez ilçe ile Terme ve Çarşamba’ya yerleşmişlerdir.

·  1950–1951 Bulgaristan’dan gelen göçler.

Samsun Coğrafi konumu nedeni ile yıllar boyunca Batı Karadeniz’i, Doğu Karadeniz’e ve Karadeniz Bölgesini de İç Anadolu Bölgesine bağlayan bir geçiş bölgesi konumunda yer almıştır. Bu sebeple komşu illerin çoğundan etkilenmiş, özellikle iç bölgelerde yakın yerleşim alanlarının, ortak kültürel değerlere sahip olduğuna rastlanmaktadır. Bu da yöresel oyunlarımızın bugünkü yapısını almakta çok ciddi rol oynamıştır.

İlimizde oynanmakta olan oyunları sıralayacak olursak;

Samsun Yöresi Halk Oyunları:

Üç Ayak (Ağır Halay)

Sağır perde

Çarşamba Karşılaması

Alafranga(Topal Karga)

Makinalı

Kabaceviz

Sarıkız

Oduncular

Sarhoş Barı

Gürcü Horonu

Kasap

Samsun Yöresi Mübadil Oyunları:

Zigoş

Kabadayı

Demirağa

Zirto

Telgrafın Telleri

Debreli Hasan

Eski Kasap

Karşılama

Üçleme

SAMSUN YÖRESEL YEMEKLERİ

Samsun mutfağı Karadeniz, Anadolu, Balkan ve Kafkas izleri taşımaktadır. Bölgeye özgü bitkilerden çorba, tencere yemekleri ve turşu yapılmaktadır. Karalahana çorbası, dolması ve kavurmasıyla; fasülye ise turşusu ve diblesiyle sık tüketilen yiyeceklerdendir. Mısır ile buğdaysa unundan yapılan kuymak, yarmasından yapılan çorba ile en çok tüketilen tahıllardır. en başı keşkek ve tirit çekmektedir. Karalahana, yoğurtlu ve mısır çorbasının yanında; Yazı pancarı, Kocakarı Gerdanı tatlısı da meşhurdur. Köylerde yöreye has ekmekler de çıkmaktadır. Samsun pidesinin ünü ise tüm dünyaya yayılmıştır.

Samsun'un kültüründeki çeşitlilik aynı şekilde yemeklerine de yansımıştır. Mısır, lahana, fasulye, pancar gibi sebzelerin pirinç, et, buğdayla birlikte pişirildiği sebze yemekleri, kaz, tavuk, ördek gibi kümes hayvanlarından yapılan yemekler ve hamur işleri ağırlıktadır. Düğünlerde ise yaygın olarak keşkek ve yahni yapılmaktadır.

Samsun'un en meşhur yemeği türkülere de konu olmuş 'tirit'tir. Tirit; kaz eti, bulgur pilavı ve evde açılıp yağlı tavuk suyuna batırılmış yufkanın birlikte yendiği oldukça lezzetli ve ilginç bir yöresel yemeğimizdir. Çakallı Menemenini ve Balkaymak Dondurmasını özellikle tatmanızı öneririz. En ilginç yemeklerinden birisi de Pazar sabahları kahvaltıda yenilen pidesidir. Bu pide unu dünyaya yayılmış Samsun Pidesidir.

Etli, pirinçli ve hamurlu yiyecekler yaygındır. Kaz, tavuk, ördek gibi kümes hayvanları geleneksel beslenmede önemli bir yer tutar. Lorgon, Kırçan, Kaldırayak, Madımak, Nünük gibi bitkilerden kavurma ya da çorba yapılır.

Yöreye ait yemekler arasında Tir (Kaz Yufkası), Yer Pancarı (Yazı Pancarı), Mısır Çorbası, Yoğurtlu Çorba, Mercimekli Bulgur Pilavı, Keşkek, Karalahana Çorbası, Hamsili Ekmek, Hamsili Pilav (İli Pilav) ve Kocakarı Gerdanı (Burma) sayılabilir.

diğer yemeklerde şunlardır

TİRİT

Malzemeler

1/2 kuşbaşı et

1/2 kg yoğurt

1 demet maydanoz

Bayat ekmek

50 gr tereyağı

2 diş sarmısak

2 soğan

kimyon,tuz

Tarif

Tereyağını tencerede eritin.

Eti ekleyip suyunu salıp çekinceye kadar orta ateşte kavurun.

Üzerini 2 parmak geçecek kadar su ve kimyonu ekleyip etler yumuşayana kadar pişirin.

Bayat ekmeği küp şeklinde doğrayıp fırında kızartın.

Maydanozu temizleyip kıyın.Soğanları soyup piyazlık doğrayın.

Üzerine tuz serpip ovun.Yıkayıp süzün.

Ekmekleri yayvan bir kaba alın eti suyu ile birlikte üzerine dökün.

Sarmısakları soyup ezin ve yoğurda karıştırın.

Sarmısaklı yoğurdu ekmeklerin üzerine dökün.

Soğan ve kıyılmış maydanozu ekleyip servis yapın.

KEŞKEK 

Malzemeler

500 gr dövülmüş buğday,

1 tavuk,

Tereyağı,

Tuz.

 Tavuklu Keşkek Yapılışı

Buğdayı ayıklayıp güzelce yıkıyoruz.

Tencereye koyup yeteri kadar su ilave ederek buğdaylar ezilinceye kadar haşlıyoruz.

Tavuğu temizleyip yıkadıktan sonra, başka bir tencerede güzelce haşlayalım.

Pişirdiğimiz tavuğu elimizle didik diderek parçalara ayırıyoruz.

Parçaladığımız tavuğu, suyu ile beraber haşlanmış buğdayın içerisine döküyoruz.

Sürekli karıştırıp buğdayları ezerek 30 dakika pişiriyoruz.

Keşkek piştikten sonra servis tabağına alıp üzerine eritilmiş tereyağı gezdirip servis yapıyoruz.

KIVRATMA 

Kıvratma Tarifi'nin Malzemeleri

Bir tepsi için;

1 çay bardağı süt

1 çay bardağı yoğurt

1 çay bardağı sıvı yağ

3 yumurta

1 çay kaşığı karbonat

Aldığı kadar un

(Açmak için bir paket nişasta )

İç malzemesi;

Ceviz veya fındık (3 su bardağı çekilmiş )

2 su bardağı şeker

1 paket margarin veya 250 gr tereyağı

Kıvratma Tarifi'nin Yapılışı

Önce sıvı malzemeler bir kaba alınıp karıştırılır. Un ve karbonat eklenerek kulak memesi kıvamında yoğurulur. Cevizden büyük parçalar koparılarak bezeler yapılır. Nişasta serpilerek oklava ile baklava gibi ince açılır. Çekilmiş ceviz veya fındık şeker ile karıştırılır. Açılmış yufkaların içine serpilir. Oklava yardımıyla sarılır ve büzülerek tepsiye dizilir. Eritilmiş yağ üzerine gezdirilir.

BÜRYAN

Malzemeler

2 bardak pirinç

1 tane orta boy soğan

1 paket tavuk baget veya but

1 çorba kaşığı nane

125 gram margarin

Tuz

4 bardak sıcak su

Tavuk Büryan Tarifi'nin Yapılışı

İlk önce pirinçleri sıcak suda bekletin ve tavukları haşlayın.

Soğanı rendeleyin veya çok ince kıyın.Kavrulan soğana naneyi ve pirinci katıp biraz kavurun.Tuzunu ilave edin.

Pirinci yayıp tavuk koyacağınız yerdeki pirinci biraz açın.Tavukları yerleştirin.Sıcak suyu ekleyip biraz ocakta kaynatın.

200derecelik fırında tavuklar kızarıp pirinç suyunu çekene kadar bekletin.

BAZLAMA

3-4 su bardağı un

1/2 paket yaş maya veya 1,5 tatlı kaşığı instant maya

1 tatlı kaşığı tuz

1 çay kaşığı şeker

2 su bardağı kadar ılık su (kontrollü ekleyiniz)

Önce yaş maya şeker ile karıştırılarak ılık su ile eritilir. Ardından maya karışımı una eklenir. Tuz eklenir. Yavaş yavaş ılık su da eklenerek yoğurmaya başlanır. İyice yoğurduktan sonra üzeri temiz bir bezle örtülerek ılık bir yerde mayalanmaya bırakılır. Hamur 1-2 kat kabarıp, göz göz olur.

Mayalanan hamurdan portakal büyüklüğünde parçalar koparılır. Sofra bezinin üzerinde hafif unlanarak oklava veya merdane ile açılır. Yarım cm den biraz kalın olarak açılmalı.

Püf noktası-1: Açarken elle açarsanız daha iyi olur. Mayası kaçmaz diye duymuştum ben. O yüzden oklava veya merdane kullanmadım. Parmak uçlarıyla açtım. Sizin tercihinize kalmış.

Açılan tüm bazlamaların üzeri sofra bezi ile tekrar örtülerek mayalanması beklenir. Fotoğraflardan biraz anlarsınız. 3. fotoğrafta epey kabarıyor açılıp bekleyen bazlama.

Püf noktası-2: Eğer bazlamayı, çok fazla yapacaksanız ilk bezeyi açıp mayalandırdıktan sonra diğer bezeleri açmayıp üzerini örtün. Çünkü hepsini açıp tek tek koymak ve mayalandırmak için geniş bir yer gerekir. Buna hiç gerek yok. İlk bezeyi ocağa alıp pişirirken ikinci bezeyi açabilirsiniz. Diğer bezeler üstü örtülü beklerken mayalanmaya devam edecektir.

Açılan bazlama hafif kızmış yağsız tavaya alınır. Altı iyice pişmeden 1-2 dk sonra hemen çevrilir. Aynı şekilde 1-2 dk sonra tekrar çevrilir.

Püf Noktası-3: Sürekli alt-üst etmemizin sebebi şu; bazlama pişerken iyice kabarsın arası açılsın diye 1-2 dk da çeviriyoruz. Unutmayın bazlama, ocağa alınıp pişme işlemi başladığında kabarma da başlıyor.

Her iki tarafı da kabarıp kızaran bazlamalar ocaktan alınır.

MISIR ÇORBASI

Malzemeler:

500 gr dondurulmuş mısır,

2 yemek kaşığı sıvı yağı,

15 gr tereyağı,

1 adet soğan,

2 yemek kaşığı un,

3 su bardağı süt,

2 su bardağı su,

Tuz,

Kırmızı pul biber.

Tencereye mısırları koyalım ve üzerini geçecek şekilde, suyu ilave edip mısırlar yumuşayıncaya kadar pişirelim.

Mısırın yarısını blenderden geçirelim ve püre haline getirelim.

Soğanı yarım ay şeklinde doğrayalım.

Tencereye sıvı yağı, soğanı koyup pembeleşene kadar kavuralım.

Unu ekleyip kavurmaya devam edelim.

Mısır püresini ekleyerek 3 dk daha pişirelim.

Sütü ve suyu az az karıştırarak ekleyelim.

Kaynamaya başlayınca tereyağını, tane mısırları, tuzu, kırmızı pul biberi ekleyip 10 dk daha kaynatalım.

HAMUR DOLMASI

İçi için:

3 su bardağı un

1 çorba kaşığı nane

Tuz

Karabiber

Kırmızı biber

Su

Sos için:

1 çay bardağı yağ

1 yemek kaşığı salça

2-3 diş sarımsak

İlk pazılarımızı sıcak suya sokup çıkarıyoruz hemen soğuk suya atıyoruz. Daha sonra hamur malzemelerimizin hepsini katıp suyla kaşık yardımı ile karıştırıyoruz. Hamurumuz ne çok cıvık nede çok sert olmayacak sünen yapışkan bir hamur elde edeceğiz çünkü daha sonra saracağız. Sonra ocağa alıyoruz dolmaların üstüne gelecek kadar su ilave ediyoruz üstüne tuz katıyoruz önce kaynatıp sonra altını orta ateşe alıyoruz yaklaşık 20 dakika sürüyor. Pişen dolmaların üstüne sosumuzu hazırlayıp döküyoruz.

LEPSİ

Malzemeleri

7-8 adet tavuk budu

1 adet soğan

4-5 diş sarımsak

1 yemek kaşığı domates salçası

1 yemek kaşığı biber salçası

1. 5 kahve fincanı mısır unu

yarım çay bardak zeytinyağı

kişniş

pulbiber

karabiber

zerdeçal

tuz

Tencereye yağı konulur. Soğanlar, sarımsak kup doğrayıp katın. Kavurun. Kavrulduktan sonra salçaları ekleyin. Derileri alınmış tavuk budu kolay pişmesi için üzeri çizilmiş tavukları ekleyin. Soğanlar ile birlikte 10 dk kavurun. Bir kapta mısır unu ile sulandırıp tencereye ekleyin. Baharatlarını ekleyin. Kısık ateşte 35 dk pişirilir.

CIZLAMA

Malzemeler:

2 yumurta

2 su bardağı süt

1,5- 2 su bardağına yakın un ( Azar  azar ekleyin ki kıvamı  katı  olmasın )

Yarım çay bardağından 1 parmak eksik sıvıyağ

1 çay kaşığı kabartma tozu

1 çay kaşığı tuz

Kızartmak  için ayrıca sıvı yağ

hazırlanışı:

Yumurta,süt,sıvı yağ ve tuzu  derince  bir  karıştırma  kabına  alın  ve  iyice  çırpın.

Öncelikle  1 su  bardağı  un  ve kabartma tozu ilave edip  karıştırın,daha  sonra  azar azar  yarım  bardaktan biraz  daha  fazla  un  ekleyin  ve  akışkan ve  pürüzsüz  bir  kıvam  olacak şekilde  çırpın.

Yanmaz,yapışmaz tavaya 1 yemek kaşığı yağ dökün  ve yağ  kızdıktan sonra hamurdan 1 kepçe alıp tavaya döküp yayın.

Akıtma  yanlardan kızarmaya  başlayınca  spatula  ile  ters  çevirin  kızartın. Tüm  hamuru  bu şekilde  hazırlayıp  servis yapın.

ÇAKALLI MENEMENİ

4 adet domates

50 gram tereyağı

3-4 adet yeşil biber

2 adet yumurta (sadece sarısı çıkarılacak)

100 gram kaşar peyniri

Kararınca tuz

İsteğe göre pul biber

Alüminyum tavada tereyağını eritin. Ardından doğradığınız sivri biberleri erittiğiniz tereyağında kavurun.  Üzerine kabuklarını soyarak büyük büyük doğradığınız domatesleri ekleyin domatesleri çatalla ezerek pişirin. Sonra yumurtaların sadece sarısını alıp çırparak tavaya ekleyin.  Üzerine 100 gram rendelenmiş kaşar peynirini ilave edin ve eriyene dek pişirin.